Als kind woonde ik in wat nu een Vinex wijk genoemd zou worden. Een enorme nieuwbouwwijk aan de rand van Breda. En bijna elke zaterdag mocht ik met mijn moeder mee naar ‘de stad’. We gingen met de bus. Ik bij mijn moeder op schoot, omdat alleen grote mensen op een stoel mochten zitten. Kleine kindjes moesten staan. Of bij hun moeder op schoot. Dus zat ik bij mijn moeder op schoot. Met haar handen om me een gevouwen als een soort veiligheidsgordel. En ongetwijfeld met mijn duim in mijn mond.

We gingen naar Slagerij Van Kouwenberg, op de Haagweg, waar mijn moeder vlees kocht en ik steevast een worstje kreeg. We liepen over de markt op de Nieuwe Haagdijk en in de stad kreeg ik, als ik lief was, vaak een cadeautje. Als laatste gingen op de koffie bij tante Til, die helemaal geen echte tante was maar een vriendin van mijn moeder. Nog uit de tijd dat wij ook ‘in de stad’ woonden.

Terwijl mijn moeder en tante Til koffie dronken, speelde ik met de kinderen van tante Til in het piepkleine achtertuintje. In dat kleine tuintje stond een schommel en als je hard genoeg schommelde, kon je nét over de schutting kijken en de soldaten zien marcheren in de Seeligkazerne, vlak achter hun huis. Ik vond dat heel erg grappig en schommelde zo hard ik kon. Zó zag je de soldaten. En zo weer niet.

Als we weer naar huis gingen en naar de bushalte liepen, kwamen we langs het politiebureau op de Markendaalseweg. Op het pleintje voor het politiebureau stond een standbeeld. Een beeld van een moeder die haar onwillige kind met zich trok. Op die zaterdagen in mijn kindertijd, veilig aan de hand van mijn moeder, blij met mijn cadeautje, vond ik dat standbeeld altijd een beetje raar. Waarom wilde dat kindje niet met die moeder mee? Ik vond het juist leuk om met mijn moeder naar de stad te gaan!

Pas jaren later, toen het oude politiebureau allang gesloopt was en ik me afvroeg waar dat rare beeld uit mijn kindertijd gebleven was, ontdekte ik het verhaal achter het standbeeld. De moeder met dat onwillige kind was niet onderweg naar de stad. Ze was op de vlucht.

Het beeld stelt een moeder voor die haar kind met zich meetrok, tijdens de massale evacuatie van Breda op 12 mei 1940. Want toen het Duitse leger op 10 mei 1940 ons land binnenviel, kreeg het Nederlandse leger hulp van Franse troepen die via België richting Breda trokken met de bedoeling de oprukkende Duitse troepen te verslaan. Breda lag precies in de vuurlinie en zou zwaar getroffen zou worden. De Franse legerleiding adviseerde de burgemeester van Breda om de inwoners te evacueren. Dat gebeurde op 12 mei 1940. Achteraf gezien, was deze massale evacuatie, waarbij tientallen doden vielen, en vele anderen maanden dakloos rondtrokken, totaal zinloos. Breda werd ingenomen door de Duitsers zonder dat er één schot gelost werd.

Ik had daar als kind allemaal geen weet van. Ik zag alleen een beeld van een kindje dat niet met zijn moeder mee wilde. Ik was nog nooit gevlucht voor wat dan ook. Ik had nog nooit gehoord van oorlog. De enige soldaten die ik kende; waren de soldaten die ik zag als ik heel hoog schommelde in de tuin van tante Til.

Pas later, als je groot bent, realiseer je je hoe je boft dat je opgegroeid bent in vrijheid. Zonder oorlog. Pas later, als je moeder bent, besef je hoe waardevol het is dat je nooit hebt hoeven vluchten met een onwillig kind aan je hand. Hoe belangrijk vrijheid is. En dat al die vlaggen vandaag niet voor niets wapperden. Vrijheid moet je inderdaad vieren.

Bijschrift bij de foto: het beeld ‘De vlucht’, gemaakt door Hein Koreman staat op deze foto nog aan de Markendaalseweg. Sinds 1999 staat het in het Valkenberg in Breda. (foto: Loek Tangel)